Dünya Manyetik Modelinin piyasaya sürülmesi, ABD hükümetinin çalışmayı durdurmasının devam etmesi nedeniyle 30 Ocak’a ertelendi.
Dünya’nın kuzey manyetik kutbu, gezegenin çekirdeğindeki sıvı demirin*sıçrama yapması nedeniyle Kanada’dan Sibirya’ya doğru kayıyor. Manyetik kutup o kadar hızlı hareket ediyor ki, dünyanın jeomanyetizma uzmanlarını nadir bir harekete zorladı. 15 Ocak’ta, gezegenin manyetik alanını tanımlayan ve denizdeki gemileri yönlendiren sistemlerden akıllı telefonlardaki Google Haritalar’a kadar tüm modern navigasyonların temelini oluşturan Dünya Manyetik Modelini güncellemeye ayarlamışlardır.
Modelin en son versiyonu 2015 yılında ortaya çıkmıştı ve 2020 yılına kadar sürmesi bekleniyordu, ancak manyetik alan o kadar hızlı değişiyor ki araştırmacılar şimdi modeli düzeltmek zorunda kalmışlardır.
Colorado Boulder Üniversitesi ve Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi’nin (NOAA’lar) Çevresel Bilgi Ulusal Merkezlerinde jeomanyetçi olan Arnaud Chulliat: “Hata sürekli artıyor.”
Sorun kısmen hareketli kutba ve kısmen de gezegenin derinliklerindeki diğer kaymalara bağlı. Dünya’nın çekirdeğindeki sıvı çalkalanması, derin akışlar değiştikçe, zamanla değişen manyetik alanın çoğunu oluşturmaktadır. Örneğin, 2016 yılında, manyetik alanın bir kısmı geçici olarak Güney Amerika’nın kuzeyi ve doğu Pasifik Okyanusu altında derin ivmelenmeye başladı. Avrupa Uzay Ajansı’nın Swarm misyonu gibi uyduların değişimini izlemiştir.
2018 yılının başlarında, Dünya Manyetik Modeli sıkıntılar yaşamıştır; NOAA ve Edinburgh’daki İngiliz Jeolojik Araştırmaları araştırmacıları, modelin Dünya’nın manyetik alanındaki tüm varyasyonlarını ne kadar iyi yakaladığına dair yıllık kontrollerini yaparken, navigasyon hataları için kabul edilebilir sınırı aşmak üzere olduğunu fark ettiler.
İlk olarak, Güney Amerika altındaki 2016 jeomanyetik atımı, 2015 Dünya Manyetik Modeli’ne yapılan güncellemeden hemen sonra mümkün olan en kötü zamanda geldi. Bu, manyetik alanın, en son güncellemeden hemen sonra planlamacıların beklememiş olduğu şekilde sarsıldığı anlamına geliyordu.
İkincisi, kuzey manyetik kutbun hareketi sorunu daha da kötüleştirdi. Kutup, James Clark Ross’un ilk kez 1831’de Kanada Arktik’inde ölçtüğünden beri; kaşifleri ve bilim insanlarını büyüleyen tahmin edilemez şekillerde dolaşıyor. 1990’ların ortasında, yılda yaklaşık 15 km’den yılda 55 kilometreye kadar hızlandı. 2001 yılına kadar Arktik Okyanusu’na girmişti; 2007’de, Chulliat’ın da bulunduğu bir ekip, kutbu bulmak için deniz buzu üzerine bir uçakla indi. 2018’de, kutup Uluslararası Tarih Çizgisini Doğu Yarımküre’ye çevirdi ve şu anda Sibirya’ya doğru en kestirme yoldan gidiyor. Dünyanın manyetik alanının geometrisi, modelin, Kuzey Kutbu gibi alanın hızla değiştiği yerlerdeki hatalarını büyütür.
Chulliat: “Kutbun hızlı ilerlemesi, bu bölgeyi büyük hatalara daha yatkın hale getiriyor.”
Dünya Manyetik Modelini düzeltmek için, Chulliat ve meslektaşları, 2016 jeomanyetik atımını içeren üç yıllık son verileri sağladı. Yeni sürüm, 2020’de planlanan bir sonraki güncellemeye kadar doğru kalmalıdır.
Bu arada, bilim insanları manyetik alanın neden bu kadar dramatik bir şekilde değiştiğini anlamaya çalışıyorlar. Jeomanyetik dalgalar, 2016’da olduğu gibi, çekirdeğin derinlerinden kaynaklanan “hidromanyetik” dalgalara kadar uzanabilir ve Kuzey manyetik kutbun hızlı hareketi, Kanada’nın altındaki yüksek hızlı bir sıvı demir jetine bağlanabilir.
Livermore: “Kuzey manyetik kutbun konumunun biri Kanada’nın diğeri Sibirya’nın altındaki iki büyük ölçekli manyetik alan parçası tarafından yönetildiği görülüyor. Sibirya kısmı rekabeti kazanıyor.”
Bu durum, dünyanın jeomanyetistlerini öngörülebilir gelecek için çok fazla meşgul edeceği anlamına geliyor.
*Dünyanın çekirdeği sıvı haldeki demir ve nikelden oluşan dış çekirdek ile katı halde bulunan demirden oluşan iç çekirdekten oluşmaktadır. 1692 yılında Edmund Halley tarafından yapılan bir çalışma ile dünyanın jeomanyetik alanının batıya doğru olduğu belirlenmiştir. Leeds Üniversitesi’nden bilim insanlarının yaptıkları çalışmalara göre dünyanın iç çekirdeği doğu yönüne doğru dönerek gezegenin geri kalanından daha hızlı dönerken, dış çekirdeği batıya doğru daha yavaş bir şekilde dönmektedir.
Comments