Beynimizin iki yarım küresi (sol ve sağ) farklı görevlerde uzmanlaşmıştır. Araştırmacılar yeni çalışmalarında; bunun nasıl gerçekleştiğini sorguladı ve şaşırtıcı bir sonuca ulaşıldı.
Sol ve Sağ Beyin Modelleri
Tam olarak sol ve sağ beyin daha baskın olabilmek için birbirleriyle nasıl rekabet eder?
Beyin fonksiyonunun lateralizasyonu (sağ/sol işlem farklılığı) olarak da bilinen yarım küre baskınlığı; beynin sol veya sağ tarafının belirli beyin aktivitelerini gerçekleştirme eğilimini tanımlar.
Beynin her iki tarafı da hemen hemen aynı olsa da; bir yarım küre, öncelikle diğerlerine göre bazı işlevleri yerine getirir.
Örneğin; sol yarım küre, konuşmaya bağlı beyin bölgelerini (solak insanlarda sağ yarım kürenin işlevselliği gibi…) barındırır.
Bilim insanları şimdiye kadar; insanların bu fenomeni sergileyen tek canlılar olduğunu düşünüyorlardı. Bununla birlikte, son araştırmalarda; hayvanlarda da lateralize beyin fonksiyonu keşfedildi. Örneğin; bal arıları, böcekler, öldürücü balinalar dahil olmak üzere su memelileri gibi pek çok canlıda bu ayırdedici özellik mevcuttur.
Korpus kallozum – komissural lifler olarak bilinen, sinir hücrelerinin kalın bağ yolu; iki yarım küreyi birbirine bağlar. Bu bölge; beynin baskın tarafını belirlese de ; Tam olarak baskınlığın nasıl üretildiği belirsizliğini koruyor.
Son zamanlarda, Almanya’daki Ruhr Bochum Üniversitesi’den araştırmacılar; bu soruyu araştırmaya başladılar. Güvercinlerin görsel sistemini incelemeyi seçtiler ve bulgularını Cell Reports Dergisinde yayınladılar.
Kuş Beyinleri ve Eski Fikirler
Önceden, bilim insanlarının teorisinde; beynin bir tarafının diğerini engellediğini ve diğer tarafa karşı baskın çıktığını belirtmişlerdi.
Prof. Dr. Onur Güntürkün: “Geçmişte çalışmalarda, baskın yarımkürenin, birleşme yoluyla engelleyici sinyalleri diğer yarımküreye ilettiği ve böylece o bölgedeki belirli işlevleri bastırdığı düşünülüyordu”
Aslında, son çalışmlar sonucu; baskın yarım kürenin komşusunu güçlendirdiği düşünülüyor. Bununla birlikte, bilim insanları uyarıcı mesajların her iki yönde de çalıştığını belirtti, bu yüzden bu etkileşimin daha fazla olması gerekiyor.
Araştırmacılar çalışmalarında; bir güvercin modelini kullanmaya karar verdiler. Çünkü diğer çalışmalar bu türdeki yarım küre baskınlığını son yıllarda, bir miktar ayrıntılı olarak tanımladı.
Beynin daha önce tespit edilmemiş bir kısmı; bir dizi nörolojik durumu tedavi etmek için yeni yaklaşımlar önerebilir.
Örneğin, güvercin beyinlerinde sol yarımküre; desen ve renklerin görsel olarak işlenmesi söz konusu olduğunda önderlik eder. Tersine; sağ beyin daha çok sosyal ya da duygusal olarak yüklü uyaranlarla ilgilenir.
Bilim insanları; kuşları renk farklılaştırma görevi yapmak için eğitmişlerdir. Özellikle, bu zorluk motor aktivitesini yönlendirmek için; görsel bilgileri kullanan beynin bir kısmını içerir. Bu tür görevlerde beynin sol tarafı baskındır.
Yarım küre arasındaki karşılıklı konuşmanın baskınlığı nasıl etkilediğini anlamak için; Prof. Güntürkün ve Yardımcı Yazar Dr. Qian Xiao, beynin iki tarafı arasında akan bazı nöronları aralıklı olarak kapattılar.
Çapraz Konuşmaya Müdahale
Araştırmacılar genellikle; bir taraftan kaçan spesifik nöronları bloke ettikten sonra; karşı tarafta girdilerini alan nöronların aktivitesini gözlemler. Bu şekilde, baskın yarımkürenin kontrolünü ne şekilde kullandığını seçebilirler.
Bu görev sırasında beynin sadece sağ tarafını engellemek yerine; sağ beynin tepkisini geciktirebileceğini, bu yüzden onun karışmasının engellendiğini gösterdi.
Prof. Güntürkün: “Sağ yarım küre, yanıtı kontrol etmek için çok geç hareket eder.
Bu sonuçlar hemisferik (beynin yarımküresi) baskınlığın sofistike bir mekanizmaya dayandığını gösteriyor. Bir genel inhibitör veya uyarıcı etkiye dayanmıyor; aksine diğer yarım küredeki sinir hücrelerinin aktivitesindeki minik zamansal gecikmelerden kaynaklanıyor.”
Bulgular; hemisferik baskınlığa bakmak için tamamen yeni bir yol sunuyor.