Stephen Hawking (1942–2018)
Stephen Hawking; 21 yaşında kendisine motor nöron hastalığı teşhisi konulduğunda, doktorasını bitirebileceğinden emin değildi. Ancak; tüm şüphelere rağmen, dünyanın en ünlü bilim insanlarından biri oldu.
1942’de İngiltere Oxford’da bir tıp araştırmacısı babanın ve felsefeci bir annenin oğlu olarak doğdu. Londra yakınlarındaki St Albans Okulu’na katıldıktan sonra, Oxford Üniversitesi‘nden fizik bölümünü birinci sınıf bir dereceyle kazandı. Araştırma kariyerine 1962’de başladı. Cambridge Üniversitesi‘nde modern kozmolojinin öncülerinden Dennis Sciama’nın liderliğinde bölüme yüksek lisans öğrencisi olarak kayıt yaptı.
Genel Görelilik Kuramı; o sırada, yeni matematiksel teknikler ortaya atmış olan Londra Birkbeck Koleji’nden Roger Penrose tarafından canlanma yaşıyordu. Bunlar, genel yerçekimsel çöküşün, yeni fizik ihtiyacını işaret eden; sonsuzluklara, tekilliklere yol açacağını gösteren çalışmalardı.
“Kara Delikler ve Büyük Patlama’nın Etkileri” çalışması; 1973 tarihli “Büyük Ölçekli Uzay-Zaman Yapısı” kitabında (Cambridge Üniversitesi Yayınları) derlenmiş bir dizi makalede Hawking tarafından geliştirildi. Sciama’nın da öğrencisi olan George Ellis ile birlikte çalışan Hawking; özellikle, karadeliklerin ufuklarının hiçbir zaman azalamayacağı, tekillik’in karadeliğin içinde herşeyin son bulduğu nokta olduğunu ve karadeliğin içine düşen hiçbir şeyin (ışık dahil) çıkamayacağı gerçeğine dikkat çekmiştir.
Bu bulgular Hawking’in, 1967’de 32 yaşında Londra Royal Society‘e seçilmesini sağlamıştır. Hastalığının ilerlemesiyle; hem hareketlerinde hem konuşmalarında gittikçe bozulmalar yaşa da; aynı yıl tüm kuşkulara rağmen; bilime olan en belirgin katkısını ortaya çıkardı: Hawking Radyasyonu.
Kuantum teorisini ve yerçekimini birbirine bağlayan Hawking; bir kara deliğin tamamen siyah olmayacağını, ancak kütlesine ters olarak bağlı olan iyi tanımlanmış bir sıcaklıkla yayılacağını gösterdi (S. W. Hawking Nature 248, 30–31; 1974). Kara Delik Entropisi sadece bir analojiden daha fazlasıydı. Bunun anlamı radyasyonun kara deliklerin “buharlaşmasına” yol açmasıydı.
Ancak teorikte; bu süreç, atomların büyüklüğündeki “küçük delikler” hariç, gözlemlenemez derecede yavaş olacaktır ve bunların mevcut olmadığı düşünülmektedir. Yine de Hawking Radyasyonu önemli bir konuydu ve teorik fizikçiler arasında hala tartışma konusudur.
1970’lerin sonlarında Hawking, Cambridge’deki Lucas Matematik Kürsüsü’ne atandı. 2009’da emekliye ayrılana kadar görevini sürdürdü. Çalışmalarında odaklandığı “Big Bang’in Kuantum Yönü”; karadelikler hakkında daha fazla bilginin gerek olduğuna işaret ediyordu.
1985’te, Stephen zaten sınırlı olan konuşma gücünü tamamen kaybetmesine yol açan bir trakeotomi* geçirdi.
* Trakeotomi: Boyuna; nefes borusunun (Trakea) 2.ve 3. kıkırdak halkaları arasından bir delik açılarak plastik bir kanül yerleştirilip, hava yolu açıklığının sürekli olarak sağlandığı bir cerrahi işlemdir. Çok çeşitli durumlarda acil veya planlı olarak uygulanabilen bir yöntemdir.
Vücudunun ona sürekli engeller çıkarmasına rağmen Hawking yılmadı; önce eliyle, daha sonra yanak kasıyla, imleci ekran üzerinde kontrol ederek; cümle kurabildi. Bilgisayar sayesinde konuşma sentezleyici (speech synthesizer) programı ile iletişimi sağladı. Hawking bu sistemle ürettiği Androidal Aksan’ı ticari marka haline getirdi. Bu sistem sayesinde; en çok satan kitabı The Celebrity Time of Time’ı (Bantam, 1988) tamamladı.
Stephen Hawking; 1965’te evlenip, üç çocuk sahibi oldu. 25 yılın ardından hastalığın daha da kötüye gitmesi nedeniyle 1995 yılında eşinden ayrıldı.
2008’de hayatları hakkında birlikte bir kitap yazdılar ve 2014’de çekilen “Herşeyin Teorisi” adlı filminde hikayelerinin anlatılmasından memnun kaldılar. İkinci evliliğini asistanıyla yaptı.
Stephen Hawking; hayatın ona sunduğu tüm engellere rağmen; yaşamaktan keyif alan biriydi. Espritüel kişiliğiyle; The Big Bang Theory, The Simpson…gibi pek çok TV dizilerinde ve filmlerde adının geçmesine izin verdi. Hayatın kıymetini bilen, yaşamayı seven, tiyatro ve opera gezilerinden keyif alan, dünyanın pek çok yerine seyahat eden Hawking; yaşam tarzıyla da alanı olmamasına rağmen felsefe ve yapay zeka üzerinde düşündürücü ve öngörücü cümleler sarf etmiştir. Fizik dalında pek çok kitabıyla günümüzün gençliğine yol gösterse de, asıl aydınlatıcılığı; içinde bulunduğu durumun, onu asla yıldırmamış olmasıdır.
Doğumuyla birlikte doktorların sıfır yaşama olasılığı biçtiği; hayata karşı meydan okuyuşu ile her zaman ders alacağımız 14 Mart 2018’de yaşamını yitiren Ünlü Fizikçi Stephen Hawking’ten birkaç söz:
-“Okulda ortalamayı geçemeyen bir öğrenciydim. Çok zeki öğrencilerin olduğu bir sınıftı. Ödevlerim düzensizdi ve öğretmenlerim el yazımdan şikayetçilerdi. Ama sınıf arkadaşlarım herhalde benden daha iyi şeyler çıkacağını ön görerek, bana ‘Einstein’ lakabını takmışlardı. 12 yaşımdayken, bir arkadaşım başka bir arkadaşımla ‘benim hiçbir yere gelemeyeceğim’ üzerine bir çanta dolusu şekerine iddiaya girmişlerdi. İddianın sonucunu bilmiyorum… Neye göre karar vereceğiz ki?” / “My Brief History” konuşmasından, 2010.
-“Engelli bir bireyseniz, büyük ihtimalle bu sizin suçunuz değildir fakat insanlardan acıma beklemenin ya da dünyayı suçlamanın bir yararı da yoktur. Olumlu bir tavır takınmalı ve içinde bulunduğunuz durumu en iyiye döndürmeyi bilmelisin. Fiziksel bir engeliniz varsa, bunu psikolojik bir engele dönüştürmeyin. Bana göre, fiziksel engelli biri, kendisine fazla engel teşkil etmeyecek fiziksel aktivitelere yönelmeli. Sanırım, Paralimpik Olimpiyat Oyunları pek ilgimi çekmiyor. Bana söylemesi kolay, çünkü atletizm oldum olası ilgimi çekmemiştir. Diğer yandan bilim, engelli insanlar için çalışabilecekleri uygun bir alan. Çünkü olayın çoğu zihinde bitiyor. Elbette, deneysel çalışmalar biraz problem çıkartabilir ama, teorik düşünmek de oldukça ideal. Benim engellerim, çalışma alanım olan teorik fizikte bana büyük bir sorun teşkil etmiyor. Aslına bakarsanız bana faydaları da dokundu. Derslerden ve yönetimsel işlerden muafım. Engellilik hayatım boyunca karımdan, çocuklarımdan, iş arkadaşlarımdan, öğrencilerimden aldığım yardımı es geçemem. İnsanların size yardım etmeye hazır olduklarını anladım. Yeter ki, yardımlarının işe yarayacağına dair bir şeyler gösterin onlara. Elinizden gelenin en iyisi yapın.” / “Engelli Bireyler ve Bilim” adlı makalesinden, Eylül 1984.
Stephen Hawking’in Eserleri ve Kitapları:
-Zamanın Kısa Tarihi (A Brief History Of Time)
-Evrene Açılan Gizli Anahtar (George And Unbreakable Code)
-George’nin Kozmik Hazine Avı (George’s Cosmic Treasure Hunt)
-George ve Büyük Patlama (George And Big Bang)
-Benim Kısa Tarihim (My Brief Story)
-Büyük Tasarım (The Grand Design)
-Zamanın Daha Kısa Tarihi (A Briefer Story Of Time)
-Ceviz Kabuğunda Evren (The Universe A Nutshell)
-Kara Delikler ve Bebek Evrenler (Black Holes And Baby Universes)
-Zamanın ve Uzayın Doğası (The Nature Of Space And Time)
