Sussex Üniversitesi‘ndeki araştırmacılar; bir tür zihinsel sakatlığa neden olan yeni bir genetik kusur keşfettiler. Bu bulgu; tarama programlarını iyileştirecek ve bu sorunla karşılaşan her aile için ‘teşhis sorununa’ son verilmesine yardımcı olacaktır.
‘X’e Bağlı Sendromlu Zihinsel Engelli’ (XLID); küresel popülasyonun yaklaşık % 3’ünü etkiler; altta yatan genetik mutasyonlar, etkilenmemiş olan kadınlar tarafından X kromozomu yoluyla taşınır ve sonraki nesile geçer. Bu ‘taşıyıcı’ annelerin mutasyona uğramış genleri yavrularına geçirme şansı % 50’dir. Ancak ilginç bir şekilde, bu XLID formu için semptomlar sadece erkeklerde görülür. Bunlar; davranışsal sorunlara, yetersiz büyümeye ve ortalama beyin ve testislerin normalindan daha küçük olmasına yol açar.
Araştırmacılar; XLID’ye neden olduğu düşünülen 141 gen tanımlamış olsa da, ancak halen bilinmeyen genetik bir çok vaka vardır.
İnsan Moleküler Genetiği Profesörü Mark O’Driscoll: “İngiltere, İskoçya, Belçika, Estonya, Amerika ve Avustralya’dan ekiplerle çalıştık. Birbiriyle ilgisiz beş aileden; benzer şekilde nedeni bilinmeyen XLID’e benzeyen kan hücreleri aldık.
Çeşitli karmaşık ve son teknoloji DNA sıralama teknolojilerini kullanarak, birlikte; bu ailelerin her birinde sendroma neden olan tek bir gende çoklu farklı mutasyonları belirledik. Bu, gelecekteki teşhislere ve hasta yönetimi ile birlikte doğru genetik danışmalara yardımcı olmak için, dünya genelinde mevcut tarama programlarına dahil edilebilecek tamamen yeni bir gen hedefidir.”
Tanımlanan gen, “DNA Polimeraz a-primaz (alfa-primaz)” olarak adlandırılan hücre bölünmesi sırasında hücrelerinin DNA’sını kopyalamak için kullandıkları makinelerin, temel bir bileşenini oluşturuyor. Bu, beklenmeyen bir sonuçtu; çünkü bu fonksiyonda herhangi bir bozulmanın yaşamla uyumsuz olacağı varsayıldı.
Bu nedenle araştırmacılar; etkilenen bireylerde bulunan mutasyonların DNA Polimeraz a-primaz fonksiyonunu (alfa-primaz), tamamen yok etmeden bozduğunu kanıtlamanın zorluğuyla karşı karşıya kaldı.
Bu zorluk; “DNA Fibre Combing” adı verilen yeni geliştirilen karmaşık bir teknik kullanılarak, hastanın kanındaki hücreleri analiz ederek aşıldı.
Burada, ayrı ayrı DNA şeritleri; araştırmacıların DNA replikasyon sürecinin farklı yönlerini bir dakika seviyesinde izlemesini sağlayarak, kimyasal işaretleyicilerle belirleyip, takiben özel olarak formüle edilmiş mikroskop lamları üzerinde titizlikle izole edilir.
Hücre bölünme oranının etkilenmemiş olduğunu bulmaları şaşırtıcı olsa da, Sussex ekibi tarafından yapılan yüksek hassasiyetli analiz; bu hücrelerin, DNA moleküllerinin çoğaltma parametrelerinin oldukça problemli olduğunu gösterdi.
Dünya çapında, her tür genetik hastalığın altında yatan nedenleri belirlemek için sürekli ve önemli çalışmalar var. Birleşik Krallık’ta; bu çaba, “100.000 Genom Projesi” ile NHS ve Genomics England tarafından yürütülmektedir.
Bu yeni keşif sayesinde; yeni keşfedilen bu mutasyonu, teşhis edilmeyen vakaların çözümüne yardımcı olacak şekilde XLID tarama programları genişletilebilir.
