Ludwig Eduard Boltzmann yaptığı çalışmalarla birçok fizik dalını kökten değiştiren Avusturyalı fizikçidir. İstatistiksel mekanik ve istatistiksel termodinamik alanındaki buluşları ve katkıları ile ünlüdür. Henüz tartışmalı olduğu günlerde dahi atom teorisinin en önemli savunucuları arasında yer almıştır.
Babası Ludwig George Boltzmann bir vergi memuru, dedesi ise, Berlin’den Viyana’ya göç etmiş bir saat yapımcısıydı. Annesi, Katharina Pauernfeind aslen Salzburglu’ydu.
İlköğrenimini ailesinin yanında özel bir eğitmenden aldı. Liseyi Linz’te okudu. 15 yaşındayken babasını kaybetti. Viyana Üniversitesi’nde fizik okudu. Hocaları arasında Josef Loschmidt, Joseph Stefan, Andreas von Ettingshausen ve Jozef Petzval vardı. 1866’da,” gazların kinetik teorisi“ üzerine yaptığı çalışmayla doktora derecesini aldı. 1867’de doçent oldu. Daha sonraları Maxwell’in çalışmaları ile ilgilenmeye başladı. 1869’da 25 yaşındayken Graz Üniversitesi’nde profesör oldu. Heidelberg’de Robert Bunsen ve Leo Königsberger ile, 1871 yılında Berlin’de Gustav Kirchhoff ve Hermann von Helmholtz ile çalıştı. 1873’de Viyana Üniversitesi’nde matematik profesörü olarak başladığı görevini 1876’ya kadar sürdürdü.
17 Temmuz 1876’da Henriette von Aigentler ile evlendi, üç kızları ve iki oğulları oldu. Daha sonra tekrar Graz’a dönerek deneysel fizik kürsüsünde başkan oldu. Öğrencileri arasında Svante Arrhenius ve Walther Nernst vardı. Graz’da 14 mutlu yıl geçirdi ve doğanın istatistiksel yapısı üzerine kavramlar geliştirdi. 1885’de Avusturya Bilim Akademisi üyesi oldu, 1887’de Graz Üniversitesi’nin başkanı oldu. 1890’da Münih Üniversitesi’nde teorik fizik kürsüsüne başkan olarak atandı. 1893’te tekrar Viyana Üniversitesi’ne dönerek hocası Joseph Stefan’dan teorik fizik profesörü görevini devraldı. Fakat başta Ernst Mach olmak üzere çalışma arkadaşlarıyla pek geçinemedi. 1900’de Wilhelm Ostwald’ın davetlisi olarak Leipzig Üniversitesi’ne gitti. Mach’ın sağlık sorunları nedeniyle emekli olmasının ardından 1902’de tekrar Viyana’ya döndü. Öğrencileri arasında Karl Przibram, Paul Ehrenfest ve Lise Meitner vardı. Viyana’da sadece fizik değil felsefe dersleri de verdi. Hatta bu felsefe dersleri o kadar başarılı oldu ki, imparator sarayına çağırarak onun onuruna davet verdi.
Boltzmann’ın en önemli bilimsel katkısı, gazların içinde moleküllerin hızına ilişkin Maxwell-Boltzmann dağılımını da içeren kinetik teori ile ilgiliydi. Öte yandan, enerji hakında Maxwell-Boltzmann istatistiği ve Boltzmann dağılımı, klasik istatistiksel mekaniğin temelleri olarak bilinirler. Bunlar, kuantum istatistiğine gereksinim duymayan pek çok kavrama uygulanabilir ve termodinamik sıcaklığa olağanüstü bir anlam kazandırırlar.
Pek çok fizik kuruluşu, Boltzmann’ın atom ve moleküller üzerine olan görüşlerini paylaşmıyor olsa da, İskoçya’da Maxwell, ABD’de Gibbs, ve John Dalton’un 1808’deki keşifleri nedeniyle çoğu kimyacı ona inanıyordu. Devrin seçkin Alman fizik dergisinin editörü ile uzun süreden beri devam eden anlaşmazlıkları vardı; editör, Boltzmann’ın atom ve molekülleri, uygun teorik yapıtaşlarından başka bir adla adlandırmasına izin vermiyordu. Boltzmann’ın ölümünden sadece birkaç yıl sonra, Perrin’in kolloid süspansiyonlar üzerine yaptığı çalışmalarla (1908-1909) Avogadro sayısının ve Boltzmann sabitinin değeri kanıtlanınca, dünya bu küçücük parçacıkların varlığına inandı.
Planck: “Entropi ile olasılık arasındaki logaritmik ilişki, ilk olarak Boltzmann’ın kinetik teorisinde dile getirildi.”
Bu ünlü entropi formülü :
şeklindedir. (k=1.38×10^-23 joule/atom-kelvin)
Boltzmann denklemi bir ideal gazın dinamiğini tanımlar. Bu denklem, prensip olarak gaz parçacıklarının, verilen sınır koşullarındaki dinamiğini tanımlamaktadır. Bu birinci dereceden diferansiyel denklem, rastgele tek parçacık dağılım fonksiyonunu tanımladığı için oldukça basit görünümlüdür. Aynı şekilde, parçacığa etkiyen kuvvet de hız dağılım fonksiyonu f e doğrudan bağımlıdır. Boltzmann denkleminin integralini almak oldukça zordur; David Hilbert çözmek için yıllarca uğraşmış ama bir sonuç alamamıştır.
Boltzmann tarafından varsayılan çarpışma terimi, yaklaşık bir değerdi. Ancak, ideal bir gaz için Boltzmann denkleminin standart Chapman-Enskog çözümü çok yüksek bir doğruluğa sahiptir ve sadece şok dalgası koşullarında yanlış sonuçlar verebilir. Boltzmann uzun yıllar, termodinamiğin ikinci yasasını ispatlamaya çalışmıştır. Ancak, çarpışma terimini formüle ederken yaptığı varsayım moleküler kaos olup ters-zaman simetrisini kırar, ki ikinci yasayı ima eden her şey için bu gereklidir.
5 Eylül 1906’da İtalya’da yaz tatilinde iken, bir depresyon atağı geçirdi ve kendini asarak intihar etti. Viyana’daki Zentralfriedhof mezarlığına gömüldü. Mezar taşında entropi formülü bulunmaktadır.
