Birmingham Üniversitesi‘nde yapılan yeni bir araştırmaya göre; geçmiş bir olayı hatırladığımızda, insan beyni, bu deneyimi tersine sırayla yeniden yapılandırıyor.
Beynin bilgiyi nasıl aldığını daha kesin olarak anlamak, görgü tanığı hesaplarının güvenilirliğini daha iyi değerlendirmemize yardımcı olabilir. Örneğin; insanların çoğu zaman bir olayın genel özünü hatırlayabildiği, ancak belirli görsel ayrıntıları daha az güvenilir şekilde hatırlayabildiği suç mahalleri…
Nature Communications’da yayınlanan çalışma, beyin kod çözme tekniklerini kullanarak, hafıza alma işlemini yeniden yapılandıran İnsan Beyin Sağlığı Merkezi’ndeki araştırmacılar tarafından yapıldı. Bu teknikler zamanla beyinde yeniden etkinleşen eşsiz bir hafızanın takip edilmesini mümkün kılar.
Beynin görsel bir nesne hakkında bilgi alırken ilk önce temel anlama (‘özü’ kurtarmaya) odakladığını ve daha sonra daha özel detayları hatırladığını buldular. Bu, ilk kez karşılaştığında beynin görüntüleri nasıl işlediğiyle keskin bir tezat oluşturuyor. Başlangıçta karmaşık bir nesne gördüğümüzde, önce algıladığımız görsel detaylar; desenler ve renklerdir. Bize baktığımız nesnenin doğasını anlatan soyut, anlamlı bilgiler, örneğin; bir köpek, bir gitar veya bir fincan, sonra gelir.
Çalışmanın baş yazarı Juan Linde Domingo: “Anılarımızın, başlangıçta yaşadıklarımızın tam bir kopyası olmadığını biliyoruz. Bellek, kişisel bilgi ve dünya görüşleri tarafından önyargılı, yeniden yapılanıcı bir süreçtir; bazen asla gerçekleşmeyen olayları bile hatırlarız. Ancak şu anda, tam olarak anıların beyinde nasıl yeniden yapılandırıldığı, adım adım anlaşılmamıştır.”
Çalışma sırasında katılımcılar; belirli nesnelerin resimlerini gördüler ve daha sonra her bir resmi benzersiz bir hatırlatma kelimesi ile (örneğin; ‘döndürmek’ veya ‘çevirmek’ kelimesi) ilişkilendirmeyi öğrendiler. Katılımcılara daha sonra; hatırlatma kelimesi sunuldu ve ilişkili resmi mümkün olduğunca ayrıntılı bir şekilde yeniden oluşturmaları istendi. Beyin faaliyeti görev boyunca kafa derisine takılan 128 elektrot aracılığıyla kaydedildi ve bu da araştırmacıların beyin düzenindeki değişiklikleri milisaniye hassasiyetle gözlemlemelerini sağladı. Sonunda araştırmacılar, katılımcının görevdeki farklı noktalarda ne tür bir görüntü elde ettiğini çözmek için bir bilgisayar algoritması geliştirdi.
Dr. Maria Wimber: “Katılımcıların daha üst düzeyde soyut bilgi aldıklarını gösterebildik, örneğin; bir hatırlatıcı kelimeyi duyduktan kısa bir süre sonra, bir hayvanı mı yoksa cansız bir nesneyi mi düşündükleri gibi… Ancak daha sonra, örneğin renkli bir nesneye mi, yoksa siyah beyaz bir tasarıya mı baktıkları gibi belirli ayrıntıları yeniden hatırladılar.”
Linde Domingo: “Anılarımız kavramsal bilgilere öncelik veriyorsa, bunun anılarımızı, tekrar tekrar hatırladığımızda anılarımızın nasıl değiştiğinin de sonuçları vardır. Her geri alımda daha soyut ve özet gibi olacaklarını öne sürüyor. Anılarımız ‘içsel gözümüzde’ canlı görüntüler olarak görünmekle birlikte, geçmişten gelen basit görüntüler değil, yeniden yapılandırılmış ve önyargılı sunumlardır.”
Takip çalışmalarının, bu ters yapılan rekonstrüksiyon kademesinin beyinde ‘bağlantılı’ olup olmadığını test etmeye ihtiyacı olacaktır. Eğer öyleyse, rekonstrüksiyon dizisi; örneğin bir kişi bilinçli olarak dikkatlerini öğrenme sırasındaki belirli detaylara odakladığında bile, farklı koşullar altında sabit kalmalıdır.
Ekip şu anda beynin daha karmaşık hatıraları nasıl ve nerede yeniden yapılandırdığını daha ayrıntılı bir şekilde incelemektedir. Hafızaya dönüş yolu sağlıklı beyinde kurulduktan sonra, araştırmacılar sağlıklı yaşlanmada nasıl değiştiğini veya bu yolun travma sonrası stres bozukluğu gibi durumlarda hatıraların aşırı genelleşmesine nasıl katkıda bulunabileceğini araştırmaya başlayabilir.
