İtalya’nın Monte Cassino kenti, Interamna Lirenas kasabasında bir tiyatro kazısında, halen sağlam durumda 2.000 yıllık bir güneş saati bulundu.
Buluntularda özellikle güneş saatleri iki bin yıldan fazla zaman geçmesine rağmen hasar görmeden kalmayı başarmış. Cambridge Üniversitesi’nden araştırmacılar, kesin bilgi toplamak için iki Latin metnin çevirisi üzerinde çalışıyorlar.
Uzun bir cadde boyunca devam eden tiyatronun girişlerinden birinin önünde bulunan güneş saati, Classics Fakültesi Öğrencileri tarafından üstü kapalı olarak bulundu.
Muhtemelen tiyatro ve kasaba Ortaçağ sonrası döneme kadar yapı malzemeleri altında kapalı olduğu için bugüne kadar sağlam kalabildi. Güneş saati büyük bir ihtimalle tiyatroya ait değil, fakat muhtemelen yakınlardaki bir direğin üstünde önemli bir yerde bulunuyordu.
Classics Fakültesi Öğretim Görevlisi aynı zamanda Cambridge ve Gonville Caius College üyesi Alessandro Launaro, “Bu özel güneş saati yüzden fazla örnekden sadece bir tanesi ve güneş saatinin üzerinde yazıt yok; bu gerçekten de özel bir bulgu”
“Sadece güneş saati için görevlendiren kişiyi tanımlayabildik, bu kişinin yazıtın muhtemel tarihiyle ilişkili olarak tuttuğu özel kayıtlar sayesinde bu bulguya ulaştık.” dedi.
Taban, belirgin biçimde, M (arcus) NOVIUS M (arci) F (ilius) TUBULA [Marcus’un oğlu Marcus Novius Tubula] ismini taşıyor.
Nomen Novius
Nomen Novius, Orta İtalya’da oldukça yaygındı. Öte yandan, kogninum Tüpü (kelimenin tam anlamıyla ‘küçük trompet’) yalnızca Interamna Lirenas‘ta onaylanmıştır.
Ancak yazıtın muhtemel tarihi ile ilgili olarak tutulan özel kayıt bölümü Tübül daha çarpıcıdır. Bireyin ismi ve yazı stili hakkında çeşitli bilgiler, interialmanın sakinlerinin halihazırda tam bir Roma vatandaşlığına sahip oldukları bir zamana (M.Ö. 1’in ortalarına kadar) tarihlenen sunumu rahatlıkla sistemleştirir.
Launaro, “Interamna Lirenas‘tan seslenen Marcus Novius Tubula, şimdiye kadar bilinmeyen Roma‘nın bir Plebeian Tribune‘si olacaktı” dedi.
54 x 35 x 25 cm boyutlarında bir kireç taşı blokundan oyulmuş güneş saati, iç içe geçmiş bir yüze sahiptir. 11 saatlik çizgilerle (on iki horae gün ışığının sınırlandırılması) oyulmuş ve üç günlük eğrileri kesişir. (mevsime göre kış gündönümü, ekinoks ve yaz gündönümü).
Demir gnomonu (gölgeyi atan iğne) esasen kaybolmasına rağmen, bir kısmı kurtulan kurşun fiksajı altında hala korunmaktadır. Bu tip ‘küresel’ güneş saati, Roma döneminde nispeten yaygındır ve hemikloniyum olarak bilinir.
Launaro, “Son arkeolojik alan çalışması Interamna Lirenaları hakkındaki anlayışımızı büyük oranda etkiledi. Ancak yine de uzun süredir var olan görüşlerini erken gerileme ve önemli ölçüde marjinalite ile ilgili olarak ortadan kaldırmakla birlikte, bu olağanüstü bir prestij veya belirgin bir nüfus kasası değildi.
Orta, büyüklükte bir yerleşim birimi olarak kaldı. Bu da İtalya’daki o dönemin Roma kentlerinin çoğundaki koşullar hakkında potansiyel olarak çok bilgilendirici bir vaka incelemesi yapan şeydi”.dedi.
Launaro,”Bu anlamda yazılmış bir güneş saatinin keşfi Interamna Lirenas‘ın İtalya Roma çapında daha geniş bir siyasi ilişki ağında işgal ettiği yere yeni ışık tutması değil, aynı zamanda Roma‘nın kendi işlerine karışma düzeyinin daha genel bir göstergesidir “dedi.
Interamna Lirenas‘daki arkeolojik proje halen devam ediyor. Özellikle bağlantı ve entegrasyonun (siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel) yüksek seviyelerini vurgulayarak Roma uygarlığının önemli yönleri hakkında tarihe yeni kanıtlar ekliyor.
