Büyük Orta Doğu’da yaklaşık 4.500 ila 3.000 yıl önce belgelenmiş iki iklim değişikliği döneminin incelenmesi, daha geniş bölgede görülen iklim değişikliklerine rağmen yerel dayanıklılığın ve hatta gelişen antik toplumun kanıtlarını ortaya koyuyor.
Güneydoğu Türkiye’deki Tell Tayinat*ta çalışan Toronto Üniversitesi ve Cornell Üniversitesi arkeologları tarafından yürütülen yeni bir çalışma; iklim değişikliğine karşı insan tepkilerinin değişken olduğunu ve yerel düzeyde toplanan kapsamlı ve kesin veriler kullanılarak incelenmesi gerektiğini gösteriyor. Çalışma, bazı alanlardaki zorluk ve çöküşün başka yerlerdeki direnç ve fırsatlarla nasıl eşleştiğini vurguluyor.
PLoS ONE’da yayınlanan bulgular; Akdeniz’in doğu kenarı boyunca uzanan ve tarihsel olarak Levant olarak bilinen bölgenin kuzey kısmı için kronolojik çerçeveyi genişleten iklim değişikliğine karşı insan tepkilerine dikkat çekti.
Toronto Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yakın ve Orta Doğu Medeniyetleri Bölümü Başkanı ve Tayinat Arkeoloji Projesi Yöneticisi Tim Harrison: “Çalışma, Tayinat’taki Erken Bronz Çağı işgalinin sona ermesinin, 4.200 yıl önce bir mega kazanımın başlangıcına denk geliyor gibi görünse de, aslında çok daha erken başlayan süreçlerin doruk noktası olduğunu gösteriyor. Arkeolojik kanıtlar, mahsullerde kuraklık stresi olduğuna dair hiçbir kanıt olmadığı için iklim olayının önemli yerel etkilerine işaret etmiyor. Bunun yerine, bu değişiklikler daha çok yerel politik ve mekansal yeniden yapılanmanın sonucuydu.”
Orta ve geç Erken Bronz Çağı (MÖ 3000-2000) ve Eski Orta Doğu’daki Geç Bronz Çağı (MÖ 1600-1200), bazılarının gelişmesiyle birlikte, bölgedeki yerleşimler arasında erken birbirine bağlılığın önemli dönemleridir. Ancak bu sistemler her zaman sürdürülebilir değildi ve her iki dönem, nedenleri çok tartışılan medeniyetlerin / yerleşimlerin çöküşüyle sonuçlandı.
Bölgede toplumsal faaliyetler için ayrıntılı zaman çizelgelerinin yokluğu, iklim değişikliği ile sosyal tepkiler arasındaki ilişkileri anlamada önemli bir boşluk bırakıyor. Siyasi veya ekonomik sistemlerin parçalanması aslında toplumsal bir tepkinin bileşenleri olsa da, çöküş nadiren bütünseldir.
Toronto-Cornell ekibi, 4.200 ve 3.200 yıl önce özellikle önemli iki iklim değişikliği olayının ardından işgal edilen Tell Tayinat’tan elde edilen arkeolojik örneklerin radyokarbon tarihlendirmesini ve analizini kullanarak, tarihteki bu iki önemli dönem için Tayinat için sağlam bir kronolojik zaman çerçevesi oluşturdu.
Goldwin Smith Klasikler Bölümü Klasik Arkeoloji Profesörü Sturt Manning: “Bu dönemlerin mutlak tarihlendirilmesi, uzun yıllardır önemli bir tartışma konusu olmuştur ve bu çalışma, birçok sorunun yanıtlanmasına yardımcı olan önemli bir yeni veri kümesine katkıda bulunmaktadır. Bu çalışmada elde edilen ayrıntılı kronolojik çözümleme; önerilen iklim değişikliğine yerel ve bölgesel tepkiler açısından arkeolojik kanıtların daha kapsamlı bir yorumlanmasına izin vererek, insanların çevresel strese ve değişkenliğe nasıl tepki verdiğine ışık tutuyor.”
Araştırmacılar, Erken Demir Çağı’nın kronolojik çerçevesinin, Tayinat’ın 3.200 yıl önceki olayı takiben yeniden yapılandırılmış bir kuraklık dönemi sırasında gelişen yeniden yerleşimini gösterdiğini söylüyorlar.
Araştırmacı Harrison: “Tayinat’ın yerleşimi, ekilebilir araziye erişimi en üst düzeye çıkarmak için yapılmış olabilir ve mahsul kanıtı, su talep eden çok sayıda mahsulün sürekli olarak ekildiğini ortaya koyuyor. Kuraklıktan muzdarip bir bölgenin resmine ters düşen bir yanıtı ortaya koyuyor. Tayinat’taki Demir Çağı, iklimsel stresin yaşandığı bir dönemde önemli bir toplumsal dayanıklılığı temsil ediyor.”
* Tell Tayinat Höyüğü, Hatay İl merkezinin doğu – kuzeydoğusunda, Reyhanlı İlçesi’nin 17–18 km batısında, Asi Nehri’nin 1,5 km doğusunda yer alan bir höyüktür. Tepe, yamaçlar dahil olmak üzere 700 x 500 metre boyutlarında, 15 metre yüksekliktedir. Kazı yapılmadan önce üzerinde Tayinat Köyü bulunmakta idi.
